Poliomyelit, halk arasında çocuk felci olarak bilinen ve poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Aşılama programları sayesinde günümüzde oldukça nadir görülmekle birlikte geçmiş yıllarda bu hastalığa yakalanan birçok bireyde kalıcı nörolojik sekeller ortaya çıkmıştır. Bu sekeller; kas güçsüzlüğü, deformiteler, yürüme bozuklukları ve fonksiyonel kısıtlılıklar gibi yaşam kalitesini etkileyen sonuçlara yol açabilir. Fizyoterapi ve rehabilitasyon, poliomyelit sekelli bireylerin bağımsız yaşamlarını destekleyen en önemli tedavi yöntemidir.
Bu yazımızda poliomyelit sekellerinin nedenleri, belirtileri ve Fizik Tedavi İstanbul Merkezi’nin uyguladığı modern rehabilitasyon yöntemleri ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır.
Poliomyelit Sekeli Nedir?
Poliomyelit, merkezi sinir sistemini etkileyen ve motor sinir hücrelerinde kalıcı hasara yol açabilen bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık akut dönemi atlattıktan sonra bireylerin bir kısmında:
- Kas güçsüzlüğü
- Felç
- Kas atrofisi (erime)
- Denge problemleri
- Yürüme bozuklukları
gibi kalıcı etkiler görülebilir. Bu tabloya poliomyelit sekeli adı verilir.
Hasarın şiddeti ve yaygınlığı, virüsün hangi sinir hücrelerini etkilediğine bağlıdır.
Poliomyelit Sekelinin Belirtileri
Poliomyelit sekelli hastalarda en sık görülen belirtiler şunlardır:
- Tek taraflı veya asimetrik kas güçsüzlüğü
- Kas hacminde azalma (atrofi)
- Eklem deformiteleri (ör. ayak düşüklüğü)
- Denge ve koordinasyon bozukluğu
- Yorgunluk ve çabuk yorulma
- Yürüme sırasında aksama veya baston/ortez ihtiyacı
- Omurga eğrilikleri (skolyoz)
- Ağrı ve hareket kısıtlılıkları
Belirtiler bireyler arasında büyük farklılık gösterebilir.
Poliomyelit Sekelinin Sebep Olduğu Fonksiyonel Kayıplar
Motor sinir hasarı nedeniyle kaslar yeterince çalışamaz ve günlük yaşam aktiviteleri zorlaşır:
- Merdiven çıkma
- Uzun mesafe yürüme
- Tek ayak üzerinde durma
- Denge gerektiren aktiviteler
- Ayakta uzun süre kalma
Bu zorluklar zamanla bağımsızlığı etkileyebilir.
Post-Polio Sendromu (PPS)
Poliomyelit geçiren bazı bireylerde yıllar sonra yeni belirtiler ortaya çıkabilir. Buna Post-Polio Sendromu denir.
Belirtileri:
- Artan kas güçsüzlüğü
- Yorgunluk
- Ağrı
- Solunum güçlükleri
Bu durum, rehabilitasyon sürecini daha dikkatli planlamayı gerektirir.
Fizyoterapi ve Rehabilitasyonun Önemi
Poliomyelit sekelinin tedavisinde amaç:
- Kas gücünü geliştirmek
- Deformiteleri önlemek veya azaltmak
- Yürüme fonksiyonunu desteklemek
- Eklem hareket açıklığını korumak
- Enerji yönetimini öğretmek
- Kişinin bağımsızlığını artırmak
Doğru planlanmış bir rehabilitasyon ile hastalar gündelik yaşamlarını daha rahat sürdürebilir.
Kullanılan Fizyoterapi Yöntemleri
Fizik Tedavi İstanbul Merkezi’nde poliomyelit sekeli olan hastalara kişiye özel kapsamlı rehabilitasyon programları uygulanmaktadır:
1. Kas Kuvvetlendirme Egzersizleri
- Aşırı yüklenmeden kaçınılmalı
- Hedef odaklı güçlendirme uygulanmalı
- Nöromusküler kontrol desteklenmeli
2. Eklem Hareket Açıklığı Egzersizleri
- Sertlik ve kontraktür gelişimini engeller
3. Duruş ve Denge Eğitimi
- Skolyoz ve postür bozukluklarının ilerlemesini azaltır
4. Yürüme Eğitimi
- Yardımcı cihazlar doğru şekilde öğretilir
- Enerji verimliliği artırılır
5. Solunum Egzersizleri
- Kas zayıflığı olan hastalarda solunum kapasitesi korunur
Robotik Rehabilitasyonun Etkisi
Robotik yürüme robotları (Lokomat, Exoskeleton vb.), poliomyelit sekelinin tedavisinde önemli bir yeniliktir.
Faydaları:
- Doğru ve kontrollü yürüyüş paternini öğretir
- Kasların aktif katılımını artırır
- Düşme riskini ortadan kaldırır
- Nöroplastisiteyi destekler
- Motivasyonu artırır
Tedavinin daha kısa sürede daha etkili olmasını sağlar.
Ortezleme ve Yardımcı Cihaz Kullanımı
Kas dengesizlikleri nedeniyle eklem deformiteleri ortaya çıkabilir. Bu nedenle ortezler büyük önem taşır.
Kullanılan cihazlar:
- Ayak bileği-ayağı destekleyen ortezler (AFO)
- Diz-ayağı destekleyen sistemler (KAFO)
- Baston, koltuk değneği veya walker
Amaç: Hastanın bağımsız yürüme düzeyini artırmak ve sakatlık riskini azaltmak.
Ağrı Yönetimi ve Enerji Koruma Teknikleri
Kas yorgunluğu ve ağrı sık görülen problemlerdir.
Bu nedenle rehabilitasyonda:
- Doğru aktivite seviyesi belirlenir
- Aşırı yorgunluktan kaçınma öğretilir
- Günlük yaşam düzenlemeleri yapılır
Hedef: Daha az enerji ile daha fazla fonksiyon.
Psikososyal Destek
Uzun dönemli motor kayıplar hastalarda psikolojik yük oluşturabilir.
Bu nedenle:
- Motivasyon desteği
- Sosyal uyum çalışmaları
- Grup terapileri
rehabilitasyonun bir parçasıdır.
Aile ve Bakıcı Eğitimi
Evde bakımın doğru yapılması tedavi başarısı için çok önemlidir.
Öğretilen konular:
- Güvenli transfer teknikleri
- Ev ortamının uygun hale getirilmesi
- Düzenli egzersiz takibi
Fizik Tedavi İstanbul Merkezi’mizin Yaklaşımı
Merkezimizde poliomyelit sekeli için rehabilitasyon:
- Multidisipliner
- Teknoloji destekli
- Kişiye özel
- Sürekli takip edilen
bir yaklaşım ile yürütülmektedir.
Tedavi sürecimiz:
- Ayrıntılı değerlendirme
- Robotik rehabilitasyon destekli program planlaması
- Aile ve hasta eğitimi
- Düzenli gelişim takibi
Hedef: Hastanın bağımsızlığını en üst düzeye çıkarmak.
Sonuç olarak,
Poliomyelit sekeli, yaşamı zorlaştıran kalıcı etkiler bırakabilir. Ancak doğru fizyoterapi ve rehabilitasyon ile:
- Hareket fonksiyonları gelişebilir
- Ağrı ve yorgunluk kontrol altına alınabilir
- Günlük aktivitelerde bağımsızlık artırılabilir
Fizik Tedavi İstanbul Merkezi olarak, poliomyelit sekelli bireylerin yaşam kalitesini yükseltmek için en modern tedavi yaklaşımları ve robotik rehabilitasyon sistemleri ile hizmet vermekteyiz. Rehabilitasyon sürecinizi planlamak ve uzmanlarımızla görüşmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Sağlıklı ve daha güçlü bir yaşam için yanınızdayız.